Zatrudnienie osób niepełnosprawnych – szansa na obopólne korzyści

Jeszcze w ubiegłym wieku osoby z niepełnosprawnościami były uznawane za kogoś, kto jest niezdolny do samodzielnego pełnienia ról społecznych, a samo pojęcie niepełnosprawności kojarzone z problemem, czy ograniczeniami. Traktowani jako „ludzie drugiej kategorii”, zaczęli sprzeciwiać się dyskryminacji i ubiegać się o prawa, jakie przysługują ludziom pełnosprawnym. Obecnie rynek pracy jest przyjazny dla takich osób, choć w rzeczywistości jeszcze wielu pracodawców obawia się wyzwań związanych z ich zatrudnianiem. Należy jednak pamiętać, że wynikają z tego obopólne korzyści, o których dowiesz się w dalszej części tego artykułu.

Osoba niepełnosprawna – kto to taki?

Na samym początku należy przybliżyć obraz osoby niepełnosprawnej. W tej kwestii posłużę się definicją zaczerpniętą z Głównego Urzędu Statystycznego, a mianowicie osoba niepełnosprawna to: „Osoba, która posiada odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub, która takiego orzeczenia nie posiada, lecz odczuwa ograniczenie sprawności w wykonywaniu czynności podstawowych dla swojego wieku.”. Natomiast zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych niepełnosprawność określamy jako niezdolność do wypełniania ról, trwałą lub okresową.

Wyróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Osoby posiadające znaczny stopień niepełnosprawności są niezdolne do pracy lub zdolne, ale w warunkach pracy chronionej oraz potrzebują opieki i pomocy. Stopień umiarkowany określa zaś osoby, które są niezdolne do pracy, zdolne, ale w warunkach pracy chronionej lub wymagające czasowej lub częściowej pomocy innych osób. Taką osobę można zatrudnić w formie telepracy lub przystosowując stanowisko pracy do jej potrzeb. Natomiast osoby o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do osoby o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną zaliczamy do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przywileje osób niepełnosprawnych

W przepisach prawa znajdziemy dodatkowe uprawnienia i przywileje osoby z niepełnosprawnością. Zaliczyć do nich możemy m.in. konkretne ramy czasu pracy, płatne zwolnienie z pracy, dodatkową przerwę czy urlop.

Zgodnie z art. 15 KP czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Nieco inaczej wygląda to w przypadku niepełnosprawności zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia – jest on nieco mniejszy, ponieważ wynosi 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Warto jednak pamiętać, że stosowanie mniejszych norm czasu pracy nie obniża wynagrodzenia za pracę ustalonego w kwocie miesięcznej stałej.

Mimo że osoba niepełnosprawna nie może być również zatrudniona w porze nocnej i godzinach nadliczbowych, to występują od tego pewne wyjątki. Możemy zatrudnić w takich sytuacjach, jeśli na wniosek osoby zatrudnionej lekarz prowadzący badania wyrazi na to zgodę lub zatrudniamy taką osobę przy pilnowaniu.

Kolejnym przywilejem osób niepełnosprawnych jest dodatkowa przerwa, wliczana do czasu pracy. Wynosi ona 15 minut i przysługuje za nią prawo do wynagrodzenia, przeznaczona na gimnastykę lub wypoczynek. Przysługuje po doręczeniu orzeczenia potwierdzającego posiadanie niepełnosprawności.

Inną korzyścią, którą powinien zapewnić pracodawca, jest dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni na rok. Z przywileju tego mogą skorzystać osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności i nabywają prawo do niego po upływie roku od otrzymania orzeczenia. Jeśli natomiast przepracowały wskazany wymiar czasu i zmieniają pracodawcę, to urlop ten u kolejnego pracodawcy przysługuje od pierwszego dnia. Prawo do kolejnego urlopu dodatkowego nabywają z dniem 1 stycznia roku kalendarzowego. Zależy ono od tego, czy pracownik pozostawał w stosunku pracy, fakt przebywania na np. zwolnieniu lekarskim (czyli faktycznie pracy nie wykonywał), nie ma na to wpływu.

Dodatkowy urlop tak, jak urlop wypoczynkowy, przechodzi na rok następny, a roszczenie o niego upływa po 3 latach, w którym stało się wymagalne.

Znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności uprawnia również do zwolnienia od pracy, zachowując prawo do wynagrodzenia w dwóch sytuacjach:

• w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym – w wymiarze 21 dni roboczych raz do roku. Udzielane na podstawie wniosku lekarza sprawującego opiekę nad taką osobą. We wniosku powinna znaleźć się informacja m.in. o czasie trwania takiego wyjazdu. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest natomiast dokument wydany przez organizatora turnusu.

• w celu wykonywania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych itp., jeśli te czynności nie mogą być wykonywane poza godzinami pracy.

Wynagrodzenie za powyższe zwolnienia wyliczane jest jak za ekwiwalent urlopu wypoczynkowego, zaś sam wymiar zwolnienia wynosi maksymalnie 21 dni w ciągu roku, do którego zaliczamy dodatkowy urlop wypoczynkowy (10 dni). Udokumentowanie (usprawiedliwienie) nieobecności zostaje w kwestii ustaleń pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą, jednak podkreślić należy, że pracodawca nie ma możliwości kwestionować, czy aby na pewno jest to niezbędne dla pracownika.

Korzyści dla pracodawcy

Zatrudnienie osób niepełnosprawnych wiąże się nie tylko z wyzwaniami, ale i przede wszystkim mnóstwem korzyści i przywilejów dla zakładu pracy. Pierwszy, na który z pewnością warto zwrócić uwagę wiąże się z poprawą wizerunku firmy. Dzięki temu pokazujemy, że jesteśmy otwarci na różnorodność, nie boimy się przeciwności losu i utrudnień z tym związanych, a także akceptujemy „inność” i niesiemy pomoc drugiemu człowiekowi, co z kolei może przełożyć się na nawiązywanie współpracy z podobnymi firmami, zwiększenie obrotów finansowych firmy oraz poczucie bezpieczeństwa ze strony pracowników.

Jak już jesteśmy przy pracownikach, to nie trudno zauważyć, że pomoc innym jest dobrym sposobem na integrację i zaangażowanie w życie firmy. Bywa i tak, że osoby z niepełnosprawnością potrzebują pomocy innych, co też umożliwia przejęcie inicjatywy ze strony współpracowników oraz przypomnienie nauki tolerancji i szacunku. Natomiast z innej strony, osoba niepełnosprawna, która otrzymała możliwość rozwijania swoich umiejętności i wiedzy, z pewnością będzie bardziej zmotywowana i zdeterminowana do pracy.

Nie można też zapominać o korzyściach finansowych, które są bardzo istotne dla wielu firm. Jedną z takich rzeczy jest możliwość uzyskania dofinansowania do wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej. Uzależniona jest od stopnia niepełnosprawności i wynosi w roku 2023:

• 2400,00 zł – znaczny stopień niepełnosprawności,

• 1350,00 zł – umiarkowany stopień niepełnosprawności,

• 500,00 zł – lekki stopień niepełnosprawności.

Powyższe kwoty mogą zostać zwiększone, kolejno o 1200,00 zł, 900,00 zł lub 600,00 zł jeśli u takiej osoby orzeczono także chorobę psychiczną (02-P), upośledzenie umysłowe (01-U), całościowe zaburzenie rozwojowe (12-C) lub epilepsję (06-E). Powiększenie dofinansowania do wynagrodzenia kierowane jest także dla osób niewidomych (04-O).

Innymi czynnikami, od których zależne jest wspomniane dofinansowanie są m.in.: wymiar czasu pracy pracownika niepełnosprawnego (wypłacane jest w wysokości proporcjonalnej do wymiaru etatu), czy też typ pracodawcy oraz wysokość kosztów płacy.

Pracodawca może również liczyć na zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy i dzięki temu zakupić niezbędny sprzęt czy meble. Wniosek powinien być złożony do starosty właściwego dla miejsca zarejestrowania osoby niepełnosprawnej. Warunki jakie należy spełnić to: chęć zatrudnienia osoby niepełnosprawnej na minimum 36 miesięcy, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, uzyskanie pozytywnej opinii od PIP.

Dodatkowo pracodawca ma także możliwość skorzystania ze zwolnienia z wpłat na PFRON. Jest to szczególnie istotne jeśli zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Ze zwolnienia może skorzystać pracodawca, u którego wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6%.