Obowiązki pracodawcy i prawa pracownika przy rozwiązaniu umowy o pracę

Rozwiązanie umowy o pracę jest istotnym etapem w relacji pracodawcy i pracownika, regulowanym szczegółowo przez Kodeks pracy. Zakończenie stosunku pracy może nastąpić na różne sposoby, m.in. za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia. W każdym przypadku zarówno pracodawca, jak i pracownik mają określone prawa i obowiązki.

Sposoby zakończenia współpracy

Przepisy przewidują pięć sposobów zakończenia współpracy między pracownikiem, a pracodawcą. Są to:

• rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron

• rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

• rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia

• rozwiązanie umowy o pracę z upływem czasu, na który została zawarta

• poprzez wygaśnięcie stosunku.

Każdy z tych sposobów ma inne skutki prawne i faktyczne, zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Rodzaj zawartej umowy o pracę oraz powód zakończenia współpracy determinują zakres obowiązków pracodawcy i praw pracownika. Powód rozwiązania umowy o pracę określa tryb lub tryby, które można zastosować przy jej rozwiązaniu.

Obowiązki pracodawcy przy rozwiązaniu umowy o pracę

• Zachowanie formy pisemnej

Pracodawca ma obowiązek sporządzić pisemne oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę.

• Podanie przyczyny wypowiedzenia (jeśli wymaga tego forma rozwiązania)

• Udzielenie okresu wypowiedzenia

Przy wypowiedzeniu umowy o pracę pracodawca musi zapewnić pracownikowi odpowiedni okres wypowiedzenia zgodnie z przepisami. Okres ten zależy od stażu pracy u danego pracodawcy (od 2 tygodni do 3 miesięcy).

• Rozliczenie z pracownikiem

Po zakończeniu umowy pracodawca musi wypłacić pracownikowi wszystkie należne świadczenia, w tym wynagrodzenie za ostatni okres pracy oraz ewentualnie :

1. – Odprawę pracowniczą lub emerytalno-rentową -w sytuacji, gdy pracownik spełnia ustawowe przesłanki do otrzymania odprawy pracowniczej, pracodawca zobowiązany jest do jej wypłaty wraz z ustaniem stosunku zatrudnienia. Jeśli pracownik przechodzi na rentę lub emeryturę na pracodawcy ciąży obowiązek wypłaty odprawy.

1. – Odszkodowanie – jeżeli pracodawca jednostronnie skraca okres wypowiedzenia przewidziany w zawartej z pracownikiem umowie o pracę, ogłosił upadłość lub rozwiązuje stosunek pracy z innych, niezależnych od pracownika powodów, zatrudniony nabywa prawo do otrzymania odszkodowania wynoszącego równowartość wynagrodzenia należnego za czas pracy w okresie wypowiedzenia przewidzianym umową. Prawo pracy przewiduje jednak rozwiązania korzystne dla pracownika również w sytuacji, gdy on sam rozwiązuje umowę, nie zachowując okresu wypowiedzenia. Zgodnie z przepisami pracodawca także za ten okres powinien wypłacić mu określone ustawowo odszkodowanie.

1. – Ekwiwalent za niewykorzystany urlop – w sytuacji, gdy pracownik w czasie zatrudnienia i w okresie wypowiedzenia nie wykorzystał należnego mu urlopu, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop.

Każdemu pracownikowi przysługuje co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Sprawdź jego wysokość.

• Badania lekarskie

Pracodawca przeprowadza i opłaca okresowe badania lekarskie na wniosek pracownika, jeżeli pracownik zajmował stanowisko narażone na działanie substancji rakotwórczych lub pyłów zwłókniających, po rozwiązaniu stosunku pracy.

• Wydanie świadectwa pracy

Pracodawca wystawia świadectwo pracy zawierające informacje o przebiegu zatrudnienia w terminie 7 dni od zakończenia stosunku pracy, niezależnie od tego, czy stosunek pracy wygasł, czy umowa została rozwiązana. Wyjątkiem jest sytuacja, w której pracownik po zakończeniu stosunku pracy natychmiast podpisuje kolejną umowę z tym samym pracodawcą. Jeśli na wynagrodzenie pracownika nałożono egzekucję komorniczą, pracodawca umieszcza tę informację w świadectwie pracy. W przypadku, gdy pracodawca zna nowe miejsce zatrudnienia pracownika, którego wynagrodzenie podlega egzekucji komorniczej, przesyła tam wszelkie dokumenty dotyczące zajęcia komorniczego oraz informuje o tym komornika i dłużnika.

• Wyrejestrowanie z ZUS

Po zakończeniu stosunku pracy, pracodawca powinien wyrejestrować byłego pracownika z ZUS w terminie 7 dni od momentu ustania zatrudnienia. Wyrejestrowanie obejmuje również członków rodziny, którzy zostali przypisani do ubezpieczenia zdrowotnego pracownika.

Prawa pracownika w związku z rozwiązaniem umowy o pracę

• Prawo do odwołania się od decyzji pracodawcy

Pracownik, który uważa, że wypowiedzenie lub zwolnienie było nieuzasadnione lub narusza przepisy prawa, ma prawo odwołać się do sądu pracy, ma na to 21 dni od otrzymania pisma od pracodawcy. Może żądać przywrócenia do pracy lub odszkodowania.

• Prawo do odprawy

W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn niezależnych od pracownika (np. zwolnienia grupowe, likwidacja stanowiska) pracownik może mieć prawo do odprawy. Jej wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy.

• Prawo do zachowania okresu wypowiedzenia

Pracownik ma prawo do przepracowania lub wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracodawca nie może skrócić tego okresu bez odpowiedniej podstawy prawnej lub zgody pracownika.

• Prawo do dni wolnych na poszukiwanie pracy

Pracodawca wypowiadający umowę podwładnemu ma obowiązek udzielić mu dni wolnych na poszukiwanie nowej pracy. Wymiar dni wolnych przysługujących na poszukiwanie zatrudnienia zależy od okresu wypowiedzenia. W przypadku 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia przysługują 3 dni, miesięczny i dwutygodniowy okres wypowiedzenia uprawnia do 2 dni wolnego. Wolne przysługuje tylko w przypadku wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę. Jeżeli pracownik wypowiada umowę, wolne nie przysługuje.

• Prawo do wykorzystania zaległego urlopu lub otrzymania ekwiwalentu za urlop.

Pracownik zobowiązany jest do końca trwania umowy do wykorzystania przysługującego mu urlop wypoczynkowy. Jeśli pracodawca zobowiązuje pracownika do wykorzystania urlopu w trakcie wypowiedzenia, ten nie może mu odmówić. Jeśli jednak z uzasadnionych przyczyn pracodawca nie jest w stanie udzielić pracownikowi urlopu do końca okresu wypowiedzenia, zobowiązany jest do wypłaty ekwiwalentu.

• Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.

Pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Decyzja ta należy do pracodawcy i nie wymaga zgody pracownika. Zwolnienie może dotyczyć całego okresu wypowiedzenia lub jego części. Za ten okres pracownikowi przysługuje wynagrodzenie.

• Prawo do odprawy emerytalnej/rentowej

Pracownik otrzymuje odprawę w wysokości co najmniej jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeśli rozwiązanie umowy jest związane z przejściem na emeryturę lub rentę.

• Prawo do odszkodowania

Pracodawca wypłaca odszkodowanie w przypadku, gdy skorzysta z prawa do skrócenia okresu wypowiedzenia. Kodeks pracy dopuszcza tę możliwość w przypadku trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, jeśli rozwiązanie następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy bądź z innych przyczyn niedotyczących pracownika. Okres wypowiedzenia może ulec skróceniu do miesiąca. Odszkodowanie wypłaca się w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część wypowiedzenia.

• Prawo do ochrony przed dyskryminacją

Przy rozwiązywaniu umowy pracodawca nie może kierować się dyskryminującymi powodami (np. wiekiem, płcią, przynależnością do związku zawodowego).

Jak wygląda praca w nowoczesnym biurze rachunkowym? Sprawdź!