Fundacja Rodzinna – podstawowe informacje

Czym jest Fundacja Rodzinna

Fundacja rodzinna jest to podmiot prawny przeznaczony dla osób fizycznych, które chcą zabezpieczyć na przyszłość swoje aktywa majątkowe. Jej zasadniczym celem jest ochrona majątku rodzinnego przedsiębiorstwa i zarządzanie nim w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie. Jest to również rozwiązanie do zapewnienia sukcesji biznesu i majątku mające sprawić, aby firma przetrwała przez pokolenia. Dzięki temu jej majątek pozostaje w rękach rodziny czy też osób najbliższych dla fundatora. Sposób przeznaczenia majątku określa sam fundator.

Fundacja rodzinna musi także posiadać siedzibę na terytorium Polski i posiadać osobowość prawną. Dzięki temu w obrocie prawnym może działać we własnym imieniu i na własną rzecz.

Założenie Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna może być utworzona na dwa, poniższe sposoby:

Pierwszy: złożenie przez fundatora oświadczenia woli o powołaniu do życia polskiej fundacji rodzinnej. Fundator powinien je złożyć przed notariuszem, a akt fundacyjny musi mieć formę aktu notarialnego. Fundację może powołać jeden fundator lub kilku fundatorów.

Drugi: na mocy ważnego testamentu – fundator może zamieścić w testamencie oświadczenie o utworzeniu fundacji. Ze względu na specyfikę testamentu, fundacje powołane w ten sposób będą miały wyłącznie jednego fundatora.

Fundacja nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Sądem rejestrowym jest Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Fundator powinien wnieść do polskiej fundacji rodzinnej fundusz założycielski. Jego minimalna wartość to 100 000 złotych. W jego skład ma wchodzić mienie, które fundator zamierza przeznaczyć na realizację celów fundacji. Mogą to być pieniądze, papiery wartościowe, a także inne prawa.

Na rzecz fundacji można będzie dokonać również darowizny. Nie ma ograniczeń co do tego, kto będzie mógł przekazać darowiznę na rzecz fundacji. Dzięki temu majątek fundacji będą mogły zasilać darowizny od różnych podmiotów. Przyczyni się do realizacji celów określonych przez fundatora.

Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstaje fundacja rodzinna w organizacji. Fundacja rodzinna w organizacji zarządza we własnym imieniu posiadanym majątkiem i zapewnia jego ochronę. W szczególności nabywa prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania, pozywa i jest pozywana.

Fundacja rodzinna w organizacji jest co do zasady reprezentowana przez fundatora lub pełnomocnika powołanego przez fundatora.

Statut Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna funkcjonuje na podstawie sporządzonego statutu, który zawiera kluczowe informacje, takie jak:

• nazwa fundacji rodzinnej oraz jej siedziba,
• szczegółowy cel fundacji rodzinnej,
• określenie beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień oraz zasady prowadzenia listy beneficjentów,
• wartość funduszu założycielskiego,
• czas trwania fundacji rodzinnej,
• organy fundacji i ich kompetencje.

Kto może zostać fundatorem?

Fundatorem może być osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Jest to między innymi prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem.

Fundator nie odpowiada za zobowiązania fundacji rodzinnej. Może kierować do organów fundacji uwagi, opinie lub zalecenia. Może też powierzyć wykonywanie swoich uprawnień innej osobie.

Fundacja rodzinna odpowiada solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć. Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. Odpowiedzialność fundacji rodzinnej ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora do fundacji. Fundator ma dużą swobodę w określeniu zasad zarządzania fundacją rodzinną, jej funkcjonowania i celu, dla którego została ona powołana. Najczęściej będzie to zapewnienie nieprzerwanego działania firmy oraz zapewnianie środków do życia dla członków najbliższej rodziny. Fundacja rodzinna może być ustanawiana na czas określony albo na czas nieokreślony.

Kto może zostać beneficjentem?

Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać:

• osoba fizyczna – najczęściej beneficjentami fundacji rodzinnej będą członkowie rodziny, choć również Beneficjentem może być również fundator,
• organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego (spełniająca kryteria działalności pożytku publicznego zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie).

Fundacja spełnia świadczenia na rzecz beneficjentów. Prawa i obowiązku beneficjenta są niezbywalne, ale można się ich zrzec.

Jeżeli beneficjentem jest osoba fizyczna, fundacja rodzinna może finansować koszty jej utrzymania i edukacji. Jeśli natomiast organizacja pozarządowa, fundacja może wspierać jej działalność zgodnie z definicją pożytku publicznego określoną w ustawie o fundacji rodzinnej.

Z dochodów i majątku fundacji rodzinnej można finansować na przykład:

• koszty utrzymania, kształcenia lub leczenia beneficjentów,
• wydatki na cele statutowe organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.

Fundacja Rodzinna – kto nią kieruje?

Fundacja rodzinna działa poprzez zarząd i może podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej. Wskazani przez fundatora beneficjenci tworzą zgromadzenie beneficjentów, które zbiera się w określonych przypadkach. Przykład – przy uzupełniania składu danego organu, zatwierdzeniu sprawozdania finansowego. Dzięki temu wpływ rodziny na najważniejsze kwestie związane z działalnością fundacji rodzinnej w perspektywie wielu lat.

Opodatkowanie Fundacji Rodzinnej

Założenie fundacji rodzinnej oraz przekazanie do niej majątku nie jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT). Jeżeli fundacja rodzinna prowadzi działalność w ramach dozwolonej działalności gospodarczej, to jej dochody są zwolnione z opodatkowania podatkiem CIT.

Fundacja rodzinna nie może bezpośrednio prowadzić działalności handlowej, działalności produkcyjnej, ani działalności usługowej.

Działalność Fundacji Rodzinnej

Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie określonym w ustawie o fundacji rodzinnej, gdzie będzie zwolniona z opodatkowania zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej i art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Jest to rodzaj działalności dotyczący:

• zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
• najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie,
• przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze,
• nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze,
• udzielanie pożyczek: spółkom kapitałowym i osobowym których fundacja rodzinna jest wspólnikiem lub udziałowcem lub beneficjentom tej fundacji,
• obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej,
• produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych,
• gospodarki leśnej.

W przypadku prowadzenia działalności poza zakresem określonym w ustawie, fundacja rodzinna podlega opodatkowaniu CIT w wysokości 25%. Rozliczany jest on na zasadach ogólnych bez możliwości skorzystania ze zwolnień i odliczeń dostępnych dla klasycznych form prowadzenia działalności.

Fundacja rodzinna jest jednak zobowiązana do zapłaty podatku CIT w momencie spełnienia świadczeń na rzecz beneficjenta fundacji lub fundatora. Podatek CIT wynosi 15% od wartości spełnionych świadczeń. Nie można odliczyć kosztów uzyskania przychodów i amortyzacji.

Fundacja rodzinna działa na zasadzie podobnej do estońskiego CIT-u. Dochody fundacji opodatkowane są dopiero w momencie przekazania ich do beneficjentów.

Fundacja zapłaci także podatek dochodowy w ramach dochodów z wynajmu lub dzierżawy, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa lub majątek służący prowadzeniu działalności gospodarczej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot z nimi powiązany, a także w przypadku opóźnienia w zgłoszeniu do rejestru fundacji rodzinnych.

Powstanie obowiązku zapłaty podatku

Zdarzeniem skutkującym powstaniem obowiązku zapłaty podatku dochodowego przez fundację rodzinną, jest:

• przekazanie na rzecz beneficjenta świadczenia pieniężnego zgodnie z postanowieniami statutu fundacji rodzinnej,
• przekazanie, stosownie do postanowień statutu, na rzecz beneficjenta fundacji rodzinnej innego świadczenia, niż świadczenie pieniężne, w szczególności świadczenia polegającego na oddaniu beneficjentowi do korzystania mienia fundacji,
• przekazanie świadczenia z tytułu ukrytych zysków,
• przekazanie mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, świadczenia w postaci ukrytych zysków to, m.in.:

• odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną
• darowizny lub inne nieodpłatne lub częściowo odpłatne świadczenia, inne niż świadczenia określone w statucie fundacji na rzecz jej beneficjentów, przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora, podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną,
• świadczenia na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego z beneficjentem, fundatorem lub fundacją rodzinną z tytułu usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, usług reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, usług rekrutacji pracowników i pozyskiwania personelu, gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze oraz wszelkiego rodzaju opłaty i należności za korzystanie lub prawo do korzystania z praw takich jak autorskie czy spółdzielcze prawo do lokalu,
• pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi na okres co najmniej 10 lat albo na okres krótszy niż 10 lat, jeżeli ostateczny termin obowiązywania umowy wyniósł co najmniej 10 lat. 5. pożyczka udzielona przez fundację rodzinną beneficjentowi w tej części, która podlegała zwrotowi w danym roku podatkowym i nie została zwrócona do dnia upływu terminu złożenia deklaracji podatkowej.

Zwolnienie z opodatkowania

Beneficjenci fundacji, którzy otrzymują świadczenia od fundacji rodzinnej, mogą być zwolnieni lub opodatkowani podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zależy to od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem. Obowiązują poniższe 3 stawki podatkowe:

• 0% dla osób z zerowej grupy pokrewieństwa względem fundatorów. Są to m.in.: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów,
• 10% dla osób z I i II grupy pokrewieństwa względem fundatorów. Są to m.in. : zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków,
• 15% dla pozostałych osób.

Otrzymane z fundacji rodzinnej dochody fundatora i beneficjenta, jako podlegające przepisom o podatku dochodowym od osób fizycznych nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Przychody z tytułu wypłaty przez fundacje rodzinną świadczenia na rzecz beneficjenta nie wiążą się z obowiązkiem składkowym – nie stanowią podstawy opodatkowania.

Fundacja rodzinna może być też podatnikiem VAT i opodatkowanie odbywa się na ogólnych zasadach określonych w ustawie. W przypadku wniesienia majątku do fundacji, opodatkowanie VAT może mieć miejsce, a fundacja może mieć prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego na tym majątku.

Planowane zmiany

Na stronie internetowej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w wykazie prac legislacyjnych i programowych zostały w dn. 12.08.2024 r. opublikowane informacje o pracach nad projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw. Poniżej niektóre proponowane zmiany mają dotyczyć fundacji rodzinnej w zakresie wprowadzenia.

1. zmian uszczelniających regulacje dotyczące opodatkowania fundacji rodzinnej,

2. poszerzenia podstawy obliczenia daniny solidarnościowej o świadczenia beneficjentów otrzymane z fundacji rodzinnej. Oznacza to, że beneficjenci musieliby zapłacić 4% podatku od nadwyżki ponad 1 mln zł. wypłaconych środków z fundacji rodzinnej.

Projekt, nad którym pracuje Ministerstwo Finansów, ma trafić pod obrady Sejmu w III lub w IV kwartale 2024 r.

Sprawdź też wpis na temat korzyści podatkowych związanych z Fundacjami Rodzinnymi.