9.10.2024

Nadgodziny w pracy

Kiedy mówimy o nadgodzinach?

Praca, którą wykonujemy ponad obowiązującą nas normę czasu pracy, to praca w godzinach nadliczbowych. Dotyczy to również pracy wykonywanej ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Wynika to z obowiązującego nas systemu i rozkładu czasu pracy.

Pracodawca może polecić Pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych jedynie w razie:

  • konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
  • szczególnych potrzeb pracodawcy.

Pracy w godzinach nadliczbowych nie można powierzyć:

  • pracownicy w ciąży;
  • pracownikowi młodocianemu;
  • osobie niepełnosprawnej.

Dla wyżej wymienionych osób obowiązuje bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych. Istnieje jednak grupa, która musi wyrazić zgodę na pracę w nadgodzinach. Do tej grupy należą rodzice dzieci w wieku do 8 lat oraz pracownicy zatrudnieni na stanowiskach, gdzie występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (jeżeli dotyczy to szczególnych potrzeb pracodawcy).

Limity pracy w nadgodzinach

Praca w godzinach nadliczbowych limitowana jest w skali doby, tygodnia ( w okresie rozliczeniowym) oraz w skali roku kalendarzowego.

Maksymalna liczba godzin nadliczbowych w ciągu doby wynika z przepisów o odpoczynku dobowym i zależy od systemu oraz rozkładu czasu pracy pracownika. Ze względu na konieczność zapewnienia pracownikowi 11-godzinnego odpoczynku dobowego, czas pracy wraz z nadgodzinami nie może przekroczyć 13 godzin na dobę.

Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Ograniczenie to nie dotyczy jednak pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.

W układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym. Wskutek tego nie może jednak dojść do przekroczenia przeciętnej 48-godzinnej tygodniowej normy czasu pracy.

Rodzaje nadgodzin

Nadgodziny dzielimy na nadgodziny dobowe i średniotygodniowe, w zależności od tego do jakiego przekroczenia normy czasu pracy dochodzi.

Nadgodziny dobowe powstają, kiedy czas pracy pracownika przekroczy normę dobową lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy ma miejsce w:

  • systemie równoważnego czasu pracy (przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin);
  • pracy przy dozorze urządzeń (przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 16 godzin);
  • pracy polegającej na pilnowaniu mienia lub ochronie osób (przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 24 godzin);
  • pracy w ruchu ciągłym. Dotyczy to przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin jednego dnia w wybranych tygodniach. Jest to maksymalnie w 4 miesięcznym okresie rozliczeniowym;
  • systemie skróconego tygodnia pracy (przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin);
  • weekendowym systemie czasu pracy. Dotyczy to pracy wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy do 12 godzin).

Pracownik który przepracował 24-godzinna zmianę, ma prawo do odpoczynku równoważnego, tzn. obejmującego co najmniej 24 godziny. Jeśli w skutek nieprzewidzialnych okoliczności pracownik po całodobowej zmianie musiałby zostać w pracy dłużej powstaną nadgodziny średniotygodniowe, a nie dobowe.

Nadgodziny średniotygodniowe występują po przekroczeniu średniotygodniowej normy czasu pracy w okresie rozliczeniowym. Najczęściej jest to 40 godzin na tydzień w 1 miesięcznym okresie rozliczeniowym. Nadgodziny średniotygodniowe podsumowuje się po zakończeniu okresu rozliczeniowego, który nie zawsze pokrywa się z miesiącem kalendarzowym. Aby ustalić czy mamy do czynienia z nadgodzinami średniotygodniowymi w okresie rozliczeniowym musimy znać liczbę godzin przepracowanych przez pracownika, wymiar czasu pracy w poszczególnych miesiącach okresu rozliczeniowego oraz liczbę nadgodzin dobowych.

Rekompensata za nadgodziny

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia za przepracowane godziny pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:

  • 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających
    • nocą,
    • w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
    • w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
    • 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.

    Dodatek w wysokości 100% przysługuje za każdą godzinę pracy nadliczbowej wynikającą z przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje dodatek określony w punktach 1 i 2.

    Dla pracowników którzy wykonują stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wraz z dodatkiem, może być zastąpione ryczałtem. Ustalony ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych musi stanowić wyodrębniony składnik wynagrodzenia pracownika wykazany na jego liście płac.

    Praca w godzinach nadliczbowych może być także zrekompensowana pracownikowi przez udzielenie mu w zamian czasu wolnego. Udzielenie czasu wolnego zwalnia pracodawcę z obowiązku wypłaty pracownikowi 50% lub 100% dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Normalne wynagrodzenie z tytułu tej pracy nadal jest należne pracownikowi.

    Pracownicy zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych pracują poza normalnymi godzinami pracy, gdy jest to konieczne. Nie mają prawa do wynagrodzenia ani dodatku za pracę w nadgodzinach.

    Kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych przysługuje wynagrodzenie oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święta. Dotyczy to sytuacji, gdy nie otrzymali innego dnia wolnego w zamian za pracę w takim dniu.

    Przykłady

    Pracownik zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy pracował 9 godzin w wolną sobotę. Ze względu na braki kadrowe pracodawca nie miał możliwości udzielić pracownikowi za tą pracę dnia wolnego w tym samym okresie rozliczeniowym. Pracownik ma zatem 8 godzin nadgodzin średniotygodniowych oraz 1 godzina nadgodzin dobowych.

    Pracownik zatrudniony w rozkładzie czasu pracy od 8.00 do 16.00 pracował od 7.00 do 17.00. Wystąpiła tu 1 nadgodzina średniotygodniowa oraz 1 nadgodzina dobowa. Doba pracownicza w tym przypadku trwa od 8.00 jednego dnia do 8.00 dnia następnego. Pracownik rozpoczął pracę wcześniej niż wynika to z jego rozkładu czasu pracy.

    Zastanawiasz się jak rozliczany jest urlop wypoczynkowy? Sprawdź nasz wpis.

    Zastanawiasz się, jak się z nami pracuje? Sprawdź!

    Autor: Karolina Woźniczka, Specjalista ds. kadr i płac

    Źródła:

    Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, strony internetowe: pip.gov.pl, gov.pl

    Zapisz się do newslettera, otrzymuj miesięczne podsumowania zmian podatkowych oraz aktualne oferty pracy!

    Interesują Cię zmiany podatkowe? A może szukasz pracy w zakresie księgowości lub kadr i płac? Zapisz się do naszego newslettera i otrzymuj podsumowania zmian podatkowych oraz aktualne oferty pracy!

    Meritoros
    Administratorem danych osobowych podanych w formularzu kontaktowym jest Meritoros SA z siedzibą w Krakowie, Aleja Pokoju 62/8. Pani/Pana dane osobowe przetwarzane będą w celu wysyłki newslettera. Przysługują Pani/Panu następujące prawa: prawo dostępu do treści danych, prawo do sprostowania danych, prawo do usunięcia danych, prawo do ograniczenia przetwarzania danych, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych oraz prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego (Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych) w przypadku uznania, że przetwarzanie danych osobowych narusza przepisy Ogólnego rozporządzenia o ochronie danych. Więcej informacji na temat przetwarzania danych osobowych znajduje się w naszej Polityce Prywatności oraz Regulaminie Newslettera.
    ← Wróć do wszystkich artykułów