Fundusz Pracy – obowiązki i zwolnienia

Każdy pracodawca ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne za zatrudnianych pracowników, w tym także składki na Fundusz Pracy. Czym dokładnie jest Fundusz Pracy i w jakich przypadkach możliwe jest zwolnienie z jego opłacania – wyjaśniamy w dalszej części artykułu.

Fundusz Pracy – definicja

Zgodnie z Leksykonem budżetowym Sejmu RP Fundusz Pracy (FP) to: „państwowy fundusz celowy, którego dysponentem jest minister właściwy do spraw pracy”. Jego początek datuje się na 1 stycznia 1990 roku jako narzędzie polityki społecznej i gospodarczej Państwa. Środki zgromadzone w ramach tego funduszu przeznaczane są przede wszystkim na pokrycie zasiłków dla bezrobotnych, finansowanie robót publicznych, badania rynku pracy oraz szkolenia dla osób bezrobotnych. W praktyce Fundusz Pracy służy łagodzeniu skutków bezrobocia i wspieraniu aktywności zawodowej osób pozostających bez zatrudnienia lub poszukujących zatrudnienia.

Wysokość składki

Składki na Fundusz Pracy naliczane są od takich samych kwot, jak składki emerytalne i rentowe. Kwoty te muszą jednak wynosić co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w danym roku kalendarzowym w przeliczeniu na miesiąc. Należy pamiętać jednak, że w odróżnieniu do nich, FP nie podlega limitowi, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o s.u.s, czyli trzydziestokrotności rocznego ograniczenia w danym roku kalendarzowym, które obecnie wynosi 260 190 zł (2025). Sama wysokość składki na Fundusz Pracy to zaledwie 1% podstawy wymiaru składek społecznych.

Fundusz Pracy zobowiązani są opłacać przede wszystkim:

• pracodawcy,
• inne jednostki organizacyjne,
• rolnicze spółdzielnie produkcyjne,
• spółdzielnie kółek rolniczych,
• spółdzielnie usług rolniczych,
• inne niż wymienione wyżej osoby podlegające pod ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Wyjątki

Należy pamiętać, że od ogólnej zasady obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy przewidziano wyjątki. Zwolnione z tego obowiązku są m.in. osoby:

• będące duchownymi,
• pobierające zasiłek stały, opiekuńczy itp., świadczenie pielęgnacyjne,
• pobierające zasiłek dla opiekuna
• podlegające pod KRUS,
• będące żołnierzami w służbie czynnej,
• będące doktorantami, które otrzymały stypendium doktoranckie,
• sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem,
• świadczące pracę na podstawie umowy uaktywniającej,
• pobierające świadczenie szkoleniowe,
• przebywające na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński.

Fundusz Pracy – mniej niż minimalne wynagrodzenie

Zgodnie z art. 104 Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy obowiązek opłacania FP powstaje w momencie, kiedy podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie w przeliczeniu za okres miesiąca. Zdarzyć się może jednak tak, że zatrudniony podlega pod ubezpieczenia z kilku tytułów. Mimo że z każdego z nich osiąga mniej niż minimalne wynagrodzenie, to obowiązek opłacania FP powstanie, jeśli łączna kwota stanowiąca podstawę z tych różnych tytułów wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Ubezpieczony zobowiązany jest w takiej sytuacji, każdemu pracodawcy, dostarczyć odpowiednie oświadczenie.

Fundusz pracy a wiek

Ustawodawca przewidział zwolnienie z opłacania składek na Fundusz Pracy w przypadku zatrudnienia osób, które osiągnęły określony wiek – co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn. W takiej sytuacji pracodawca nie ma obowiązku opłacania składki na FP. Jeśli jednak pracownik osiąga ten wiek w trakcie miesiąca, zwolnienie zaczyna obowiązywać dopiero od kolejnego miesiąca. Wyjątkiem są osoby, które urodziły się pierwszego dnia miesiąca – w ich przypadku zwolnienie przysługuje już za ten miesiąc.

Osoby powracające z urlopów związanych z rodzicielstwem

Zwolnienie z opłacania składek na FP dotyczy także osób powracających z:

• urlopu macierzyńskiego,
• urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
• urlopu rodzicielskiego,
• urlopu wychowawczego.

Zwolnienie takie obejmuje 36 miesięcy, poczynając od pierwszego miesiąca po miesiącu zakończenia urlopu danego pracownika. Przysługuje ono pracodawcy, który udzielił urlopu rodzicielskiego i do którego pracownik powrócił po jego zakończeniu. Jeśli pracownik wróci do pracy po urlopie np. macierzyńskim, ale u nowego pracodawcy, zwolnienie nie będzie miało zastosowania. Należy również pamiętać, że możliwość korzystania ze zwolnienia w opłacaniu FP odnosi się wyłącznie do pracowników, nie zaś osób zatrudnionych np. na podstawie umowy zlecenia.

Może zdarzyć się również sytuacja, w której pracownik powraca po urlopie rodzicielskim do pracy i pracodawca wykorzysta 36 miesięcy zwolnienia z opłacania FP, a następnie pracownik ten uda się na urlop wychowawczy na to samo dziecko. Po powrocie z urlopu wychowawczego nie przysługuje już kolejne zwolnienie z opłacania składek.

Często również pracownik po urlopach związanych z rodzicielstwem nie powraca bezpośrednio do pracy, lecz wykorzystuje urlop wypoczynkowy. Nie bierzemy zatem pod uwagę daty faktycznego powrotu do pracy, lecz datę zakończenia urlopu np. rodzicielskiego.

Wiek i bezrobocie

Osoba, która ukończyła pięćdziesiąty rok życia i przed podjęciem pracy była zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna w okresie 30 dni również jest osobą, dzięki której pracodawca może skorzystać ze zwolnienia z opłacania składek na FP. Zwolnienie trwa 12 miesięcy i rozpoczyna się od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę. Aby skorzystać z takiego przywileju, muszą być łącznie spełnione trzy warunki:

1. rozpoczęcie pracy na podstawie umowy o pracę nastąpiło od 01.07.2009 r.,

2. w dniu rozpoczęcia pracy, osoba zatrudniona ma ukończone 50 lat,

3. osoba zatrudniona była zarejestrowana w UP minimum 30 dni wstecz od dnia rozpoczęcia pracy.

Osoby przed „trzydziestką”

Warto zaznaczyć, że w okresie 12 miesięcy zwolnienie dotyczy wyłącznie pierwszej zawartej umowy z danym pracownikiem. Jeśli pracodawca zdecyduje się za zawarcie umowy na krótszy okres np. 6 miesięcy i będzie kontynuował zatrudnienie na podstawie kolejnej umowy na czas określony, to zwolnienia dotyczyć będą przychody uzyskane w trakcie trwania pierwszej umowy o pracę pomimo, iż okres 12 miesięcy nie został wyczerpany, a umowy bezpośrednio następują po sobie.

Ze zwolnienia przez 12 miesięcy pracodawca może również skorzystać za osoby zatrudnione, które nie ukończyły 30. roku życia i zostały skierowane do pracy przez PUP. Zwolnienie przysługuje od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę i dotyczy wyłączenie pracowników w rozumieniu KP.

Należy zwrócić uwagę, że jeśli taka osoba zostanie skierowana na odbycie stażu i pracodawca zobowiąże się do zatrudnienia bezrobotnego po jego zakończeniu, to skierowanie na staż uznaje się za równoznaczne ze skierowaniem do pracy.

Fundusz Pracy pełni istotną rolę w systemie zabezpieczenia społecznego, wspierając osoby bezrobotne i promując aktywność zawodową. Choć obowiązek opłacania składek dotyczy większości pracodawców, ustawodawca przewidział szereg wyjątków i zwolnień, uzależnionych m.in. od wieku pracownika, jego sytuacji życiowej czy formy zatrudnienia. Znajomość tych zasad pozwala nie tylko na prawidłowe wypełnianie obowiązków, ale także na skorzystanie z dostępnych ulg.